Son zamanlar Hepatitlərin geniş yayılması hamilə qadınlar arasında bu məsələyə diqqəti artırmışdır. Hamiləlik zamanı Hepatit diaqnozu ilə üzləşən qadını öz sağlamlığından çox doğulacaq körpənin sağlamlığı, bu xəstəliyin onun inkişafına göstərə biləcəyi neqativ təsirlər və ən əsası körpənin yoluxub-yoluxmaması məsələsi narahat edir.
Diaqnozun ağırlığından təşvişə düşən qadın körpənin eyni xəstəliklə doğulacağını düşünərək narahatçılıq keçirir, bəzən isə hamiləliyi dayandırmaq qərarını qəbul edir. Hamiləliyin düzgün aparılmasını reproduktiv sağlamlığın mühüm mərhələsi hesab etdiyimizdən, bu məsələdə hamilə qadınların düzgün məlumatlandırılmasını ön plana çəkməyi lazım bilirik. Hepatit diaqnozu ilə üzləşən hamilə qadını və onun gələcək körpəsini nə gözləyir? Gəlin, bu problem ətrafında qaranlıq qalan məsələləri aydınlaşdıraq.
Virusun anaya təsiri daha çox xəstəliyin gedişindən, aparılan profilaktik tədbirlərdən, qida rasionundan və s. asılıdır. Hepatitlər haqqında bir qədər geniş məlumat vermək istərdik.
Bu xəstəlik qaraciyərin diffuz və ocaqlı zədələnmələri ilə davam edən patologiyasıdır. Hepatitlər yaranma səbəbinə görə müxtəlifdir. Bunlara viruslar tərəfindən törədilən – virus hepatitləri, dərman preparatlarının təsiri nəticəsində yaranan – kəskin toksik hepatitlər, mexaniki təsirlərdən irəli gələn – mexaniki hepatitlər və s. aiddir.
Kəskin hepatitlər
şüalanma nəticəsində, bədənin müxtəlif dərəcədə yanıqları, hamiləlik toksikozları, alkoqolizm nəticəsində yarana bilər.
Toksik hepatitlər – müxtəlif kimyəvi birləşmələrin qaraciyər toxumasına birbaşa təsirilə əlaqədar olaraq meydana çıxan və onun funksiyasını zədələyən prosesdir.
Virus hepatitləri (hepatitis viralis)
hepatotrop viruslar tərəfindən törədilən antroponoz infeksiyalardan olub, kəskin və xroniki gedişə malikdir və qaraciyərin morfo-funksional, üzvi, destruktiv dəyişiklərini özündə cəmləşdirir.
İnfeksion və ya epidemik hepatit çox qədim zamanlardan elmə məlum olan xəstəlikdir. Bu xəstəlik Hippokrat tərəfindən “yoluxucu sarılıq xəstəliyi” adı ilə təbabətə gətirilmişdir. 1883-cü ildə rus alimi Botkin xəstəliyin infeksion təbiətə malik olmasını qəti surətdə təsdiq etmişdir. İnfeksion hepatitin virus etiologiyaya malik olmasını ilk dəfə 1937-ci ildə ABŞ-da Findli və F.Mak-Kollum qeyd etmişlər.
Virus etiologiyalı hepatitlərə: A, B, C, D, E və nisbətən az rast gəlinən F və G aiddir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının verdiyi məlumata əsasən hal-hazırda hepatitlərə yoluxanların sayı 2 milyarddan artıqdır. Virus hepatitlərin yüngül subklinik, ağır klinik gedişə malik, qaraciyərin sirrozuna və xərçənginə səbəb olan müxtəlif formaları var. Bütün infeksion xəstəliklər arasında hepatitlər yayılmasına görə 3-cü yer tutur. Bunlar arasında parenteral yolla yoluxan B, C və D virus hepatitləri əhalinin sağlamlığına daha böyük təhlükədir. Xəstəliyin klinik əlamətlərinə gəldikdə isə, əsasən zəif simptomatika fonunda inkişaf edir. Bu simptomlar özünü dəri və selikli qişaların saralması, sidiyin rənginin tündləşməsi, sağ qabırğaaltı nahiyyədə ağrılar, ümumi dispepsik pozğunluqlar, mərkəzi sinir sisteminin oyanıqlığı və s. kimi biruzə verir.
Virus hepatitlərin diaqnostikasına müasir yanaşma kompleks laborator müayinələr tələb edir.
Hepatit A virusunu enteroviruslar tipinə, Picorno viridae ailəsinə mənsub edirlər. Hepatit A – antroponoz bağırsaq infeksiyasıdır. Əsas ötürülmə yolu fekal-oral yolladır. Xəstəliyin mənbəyi xəstə və virus gəzdirən insanlardır. Lakin xəstəliyin parenteral yolla yoluxması da istisna olunmur. Ən çox 4-15 yaş arasında olan uşaqlar yoluxurlar. Xəstəliyin gizli dövrü 3-6 həftədir
Xəstəlik üzülmə, hərarətin artması və qaraciyər nahiyəsində ağrılarla başlayır. Kəskin formada inkişaf etdikdə isə sarılıq, qaraciyər nahiyəsində ağrıların artması müşahidə olunur.
Limfa və qana düşmüş viruslar qan vasitəsilə qaraciyərə daxil olub, qaraciyər hüceyrələrinə keçərək kəskin diffuz hepatitin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Bu qaraciyər parenximasını və retikuloendotel hüceyrələri zədələyir. Bu da qaraciyərin dezintoksikasiya və baryer funksiyasının zəifləməsinə, qanda bəzi fermentlərin artmasına, k/h, zülal, piqment mübadiləsinin, elektrolit balansının pozulmasına və.s səbəb olur. Toxumalarda yaranan dəyişikliklər bir sıra sindromlarla müşahidə olunur.
Hepatit B
hepatitis sirroza qlobal yayılan, antroponoz infeksiyalardan olub, müxtəlif klinik-patoqnomik variantlarda inkişaf edir. DNT tərkibli virusların Hepadnoviridae fəsiləsinə daxildir. Virion kürəvi formaya malik DEYN cisimciyindən ibarətdir. Virusun infeksion dozası 1 damla qanda 7-10 mq-dir. Virus orqanizmə parenteral yolla, müxtəlif cərrahi müdaxilələr, qan və onu əvəz edən preparatların yeridilməsi, yaxşı sterilizasiya olunmamış alətlər vasitəsilə yoluxur. Hamilə qadınlarda bu infeksiyanın dölə ötürülməsi cift vasitəsilə, doğuş zamanı doğuş yollarından, doğuşdan sonra isə ağız suyu, qan zərdabı və.s vasitələrlə baş verə bilər. Xəstəliyin klinik gedişi virusun qaraciyər hüceyrələrindəki sitolizindən, intoksikasiyadan və yerli allergik reaksiyalardan asılıdır. İnfeksiyanın replikativ və inteqrativ fazaları məlumdur. Replikativ fazada virusun hepatositlərdə çoxalması, qanda HBsAg, HBeAg və HBcAg İgM antitelinin təyin olunması müşahidə olunur. Hamilə ananın qanında HBeAg və virusun DNT-sinin aşkar olunması doğulan körpədə anadangəlmə HBV olduğunu sübut edir. Bu halda doğulan körpənin qız olması gələcəkdə də bu virusun yayılmasına səbəb olacaq. Beləliklə, hepatit B uzun inkubasion dövrlə başlayır və çox zaman kəskin infeksiya şəklində inkişaf edir.
Hepatit C
Flaviviridae ailəsinə mənsub, RNT genomlu, hepatotrop, limfatrop viruslar tərəfindən törədilir. Hepatit C-nin əsas xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, antitelləri təyin etmək çox çətindir. Yoluxma – qan və qan preparatlarının istifadəsində, anadan dölə və s. istiqamətlərdə baş verir. Az hallarda cinsi yoluxma da mümkündür.
Xəstəliyin inkubasiya dövrü 2 həftədən 3 aya qədər davam edir. Başlanğıcda infeksiya tədricən inkişaf edir, ümumi klinik əlamətlər meydana çıxır. Əsas xarakterik əlaməti – xroniki formaya keçmə tezliyinin yüksək olmasıdır.
HCV-nin laborator diaqnostikası – virus RNT-nin və onun antitellərinin aşkarlanmasına əsaslanır. Yoluxmadan 1-2 həftə sonra pasiyentin qanında RNT-HCV aşkarlanır. Xəstədə antitelin tapılması onun yoluxmuş olduğunu göstərir. İFA metodundan fərqli olaraq, törədicinin birbaşa kilnik materialda tapılmasına xidmət edən PZR infeksiyanın müxtəlif orqan və toxumalarda yayılma dərəcəsini təyin edir. PZR vasitəsilə RNT-HCV yalnız qan plazmasında deyil, qaraciyər toxmasında da tapılması HCV-nin hepatoselyulyar karsinomaların yaranmasında rolunu təsdiq edir. Ümumilikdə hepatitlərin diaqnostikasında qaraciyər fermentlərinin konsentrasiyasının təyin olunması, İFA, PZR ardıcıllığı tətbiq olunur.
Hepatitlər haqqda bir qədər ətraflı məlumat verdikdən sonra hamilə qadınların dölü yoluxdurma faizlərinə diqqət yetirək.
HBV – bətndaxili yoluxma riski 20-50%-dir.
HCV – bətndaxili yoluxma antitellər aşkarlanarsa 1,7%, qan zərdabında RNT HCV aşkarlanarsa 5,8-10% olur.
Daha bir narahatlıq yaradan problem isə hansı infeksiyaların ana südü vasitəsilə dölə ötürülə bilməsidir.
Ana südündə hepatit virusları qan zərdabına nisbətən aşağı konsentrasiyada olur. Dəqiq araşdırma aparılmadığından qidalandırma zamanı süd vəzilərində yaranan çatlardan, sıyrıntılardan hepatit virusunun qanla yoluxma ehtimalı mümkündür. Əgər virus aşkarlanarsa, uşağın ana südü ilə qidalandırması əlavə risk hesab oluna bilər.
Klinikalarda HBV qarşı xüsusi vaksinasiya aparılır ki, bu profilaktik tədbir istənilən şəxsi hepatit B qorxusundan xilas edə bilər.
mənbə: 1, 2
No comments:
Post a Comment